تازه های عمران

نکات مهم نظارتی ویژه مهندسان ناظر ساختمان

الف – باز دید از محل اجرای عملیات ساختمانی و کسب اطلاعات ضروری و صدور دستور های لازم
ب- بررسی نقشه ها و انطباق آنها
ج – کنترل صلاحیت فنی عوامل اجرایی ساختمان
د – کنترل ابعاد و اندازه ها:

د- 1 – انطباق ابعاد پیرامونی ساختمان،درج شده در نقشه های مصوب با ابعاد زمینی که توسط مالک مشخص می شود و تنظیم و امضای صورتجلسه مغایرتها(در صورت وجود) با مالک
د- 2 – کنترل ابعاد گودبرداری و صدور دستورالعمل کتبی برای حفاظت گود و ابنیه و تاسیسات مجاور
د – 3 – کنترل ابعاد پی و سازه پی و انطباق آن با نقشه های اجرایی
د – 4 – کنترل رعایت ضوابط شهرداری در مورد استقرار ساختمان و ارتفاعات آزاد
د – 5 – کنترل ترازها
د – 6 – کنترل سطح اشغال ساختمان
د – 7 – کنترل طول پیش آمدگی ها و ارتفاع آنها از کف معبر و مقایسه آن با مقادیر مجاز
د – 8 – کنترل سطح زیربنای پارکینگها،راهروها،چال آسانسورها،پلکانها،حیاط خلوت ها،فضا های باز،فضاهای اختصاصی،انباری و سایر سطوح دارای کاربری معین
د – 9 – کنترل شیب رامپ ها و پله ها و پاگردها
د – 10 – کنترل راه های دسترسی و ورودی ها به محوطه و به ساختمان
د – 11 – کنترل محل اجرای دیوارهای خارجی

هـ - کنترل مشخصات فنی :

ه – 1 – بررسی وضعیت کلی خاک محل
ه – 2 – انطباق مقاطع اعضای سازه ای با نقشه های اجرایی
ه – 3 – کنترل ابعاد و مشخصات مصالح و مواد مصرفی
ه – 4 – کنترل کیفیت اجرای سازه
ه – 5 – کنترل جا گذاری داکت ها و رایزرها

و – کنترل جزئیات ساختمانی:

و – 1 – کنترل قائم بودن دیوارها،شیب شیروانی ها و زوایای اجزای ساختمان نسبت به هم
و – 2 – کنترل نحوه اجرای فرش کف ها،شیب بندی ها،اندودها،سنگ کاری ها،کف پله ها،نماسازی ها و عایق کاری رطوبتی و نظایر آن
و – 3 – کنترل ابعاد و محل قرارگیری درب ها و پنجره ها

ز – کنترل ضوابط ایمنی در حین اجرا و ابلاغ رفع نواقص ایمنی به مالک

......................................................................................................................................................................

رفتار خاک دربرابر زمین

در اثر اعمال تنش برشی چرخه‌ای به خاک ، که ناشی از امواج رسیده سنگ بستر است، خاک تحریک می‌شود.=-تقسیم بندی خاکها بر اساس پاسخ به حرکات سنگ بستر· حرکتهای پایدار که با تغییر شکل کشسان و خمیرسان باعث میرایی حرکت لرزه‌· ای می‌· شوند،· با این حال هنوز تا حدی مقاومت خود را حفظ می‌· کنند.· خاکهای ناپایدار که بطور ناگهانی متراکم شده یا بر اثر آبگونگی بطور کامل مقاومتشان را از دست می‌· دهند.دو ویژگی بارز خاکهایی که تحت تاثیر تنش چرخه‌ای قرار می‌گیرند، یکی «مدول برشی» و دیگری «سنت میرایی داخلی» است. مدول برشی واسطه بین تنش و تنجش برشی بر اثر لرزشهای دارای دامنه کوتاه ، مثل بارگذاریهای ناشی از زمین لرزه را بیان می‌کند.سنت میرایی داخلی معرف استهلاک انرژی در طول بارگذاری چرخه‌ای است. مدول برشی و میرایی مهمترین ویژگیهایی هستند که معمولا در تجزیه) و تحلیلها بکار می‌روند. بخشی از تغییر شکل خاکها در برابر بار دینامیک ، صرف‌نظر از دامنه تنجش ، غیر قابل بازگشت بوده و لذا منحنیهای بارگذاری - باربرداری و تنش - تنجش بر یکدیگر منطبق نمی‌شوند.نشست و آبگونگیلرزشهای ناشی از زمین لرزه می‌تواند چند پدیده مهم را در خاک باعث شود که از این جمله است:· تراکم خاکهای دانه‌· ای که منجر به نشست سطح زمین می‌· شود و می‌· تواند در محدوده وسیعی اتفاق بیافتد.· آبگونه شدن ماسه‌· های ریز و ماسه‌· های لایه‌· دار که منجر به از بین رفتن کامل مقاومت خاک شده و باعث نشست و حتی برگشتن سازه‌· ها و گسیخته شدن دامنه‌· های می‌· شود.· کاهش مقاومت در خاکهای چسبنده نرم که منجر به نشست سازه شد،· و می تواند برای سالها ادامه داشته باشد. این پدیده بر اثر نوعی آبگونگی نیز حاصل می شود.نشست حاصل از تراکمتنجشهای برشی چرخه‌ای باعث تراکم خاکهای دانه‌ای می‌شود که نشست زمین را به همراه دارد. حرکات افقی ناشی از لرزشها تا زمانی که چرخه‌ها نسبتا نزدیک به هم باشند، حتی اگر تنجشهای برشی چرخه‌ای نسبتا کوچک باشد، باعث تراکم خاک می‌شوند. در مقابل ، شتاب قائم فراتر از شتاب جاذبه زمین (1g) لازم است تا ماسه‌ها را به نحو قابل ملاحظه‌ای متراکم نماید و این رقمی به مراتب فراتر از شتاب سطحی حاصل از اغلب زمین لرزه‌هاست.قابلیت تراکم خاک در زمان لرزش زمین به دانه بندی ، چگالی نسبی ، پوکی ، فشار جانبی ، دامنه نوسان تنش برشی یا تنجش چرخه‌ای و بالاخره تعداد چرخه‌های اعمال تنش یا طول مدت آن وابسته است. نشست ناشی از تراکم و آبگونگی بسیار به هم مرتبط هستند و مهمترین عامل در وقوع هر یک از آنها قابلیت زهکشی خاک در زمان بارگذاری چرخه‌ای است. تراکم در خاکهای دارای زهکشی خوب و آبگونگی در خاکهای با زهکشی ضعیف انجام می‌شوند.پدیده روانگراییروانگرایی (یا آبگونگی) چرخه‌ای ، به واکنش خاک در برابر بارهای دینامیکی یا تحریک ناشی از امواج برشی زودگذر اطلاق می‌شود که در نتیجه آن مقاومت خاک بطور کامل از بین رفته و خاک حالتی آبگونه به خود می‌گیرد. آبگونگی چرخه‌ای با روانگونگی ناشی از جریان به سمت بالای آب زیرزمینی در شرایطی اگر آب ماسه نتواند به سرعت از محیط خارج و به اصطلاح زهکشی شود، کاهش حجم باعث افزایش فشار منفذی برابر فشار مواد دوباره شود، تنش موثر بین ذرات خاک صفر می‌شود و ماسه بطور کامل مقاومت برشی خود را از دست می‌دهد و در نتیجه حالت آبگونه پیدا می‌کند.پدیده روانگرایی ممکن است در یک نهشته سطحی یا در یک لایه عمقی اتفاق بیافتد. در صورتی که آبگونگی در عمق اتفاق بیافتد فشارهای هیدرواستاتیک اضافی ایجاد شده در منطقه آبگونه شده ، با جریان یافتن آب به سمت بالا ، از بین می‌رود. یک گرادیان هیدرولیکی قابل توجه قادر است تا شرایط آبگونگی را در لایه‌های فوقانی نیز القا نماید. نتیجه این عمل در سطح بصورت «فوران گل» و ایجاد «ماسه سریع» تظاهر می‌کند. در جاهایی که از سطح ایستایی بالایی برخوردارند، آبگونه شدن سطحی و نشست زمین منجر به خروج آب و جریان آن در سطح زمین می‌شود.در مواردی که آبگونگی سطحی نیز صورت نگرفته است، وقوع آبگونگی در اعماق قادر است قابلیت باربری لایه‌های فوقانی را به مقدار قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد. پدیده آبگونگی ممکن است بطور بخشی در خاکهای چسبند نرم نیز ایجاد شود. در اینجا امواج طولی به دلیل خاصیت فشاری و استنباطی آنها باعث افزایش فشار آب منفذی در رسهای اشباع شده می‌شوند. این فشارهای آب منفذی حاصل از لرزش باعث کاهش مقاومت برشی خاک و در نتیجه قدرت باربری آن شده و به گسیختگی کلی یا بخشی منجر می‌شود. این عمل همچنین ممکن است باعث نشست مداوم سازه‌ها شود.عوامل موثر در افزایش استعداد آبگونه شدن خاک· فرایندهای رسوبگذاری· سن رسوبات· تاریخ زمین شناسی· عمق سطح استیابی· دانه بندی· عمق مدفون شدن· شیب دامنه· نزدیکی آن به یک سطح آزادبا افزایش سن رسوبات استعداد آبگونه شدن آنها کاهش می یابد. علت این امر پیش تنیدگی خاک بر اثر وزن رسوباتی که بعدا از بین رفته‌اند، یا زمین لرزه‌های قدیمی است. بیشترین استعداد آبگونگی در نواحی ساحلی حاوی آبرفتهای ریزدانه اشباع شده ، که از تراکم رس کمی برخوردارند، دیده می‌شود. آبگونگی بستر دریاها عمدتا بر اثر عملکرد زمین لرزه‌ها یا امواج ایجاد می‌شود.عوامل امکان آبگونگی· دانه بندی : ماسه‌· ها و ماسه‌· های لایه‌· دار مستعدترین رسوبات هستند،· مخصوصا اگر از دانه بندی ضعیفی برخوردار باشند. نفوذپذیری این مصلح نسبتا پایین و زهکشی آن آهسته است.· شرایط آب زیرزمینی : رسوباتی مستعد آبگونگی‌· اند که در زیر سطح ایستایی قرار گرفته و اشباع شده باشند و نتوانند به طور آزاد زهکشی شوند.· آبگونگی معمولا در خاکهای برون چسبندگی یکنواخت که 10 درصد اندازه آن بین 0.01 تا 0.25 میلیمتر و «ضریب یکنواختی» آن بین 2 و 10 باشد،· ایجاد می‌· شود

.....................................................................................................................................................................

انواع سیمان

سیمان پرتلند نوع 1 ( سیمان پرتلند معمولی ) P.C - type I :
در مواردی به کار می رود که هیچ گونه خواص ویژه مانند سایر انواع سیمان مورد نظر نیست.

سیمان پرتلند نوع 2 ( P.C - type II ) :
برای استفاده عمومی و نیز استفاده ویژه در مواردی که گرمای هیدراتاسیون متوسط مورد نظر است.

سیمان پرتلند نوع 3 ( P.C - type III ):
برای استفاده در مواقعی که مقاومت های بالا در کوتاه مدت مورد نظر است.

سیمان پرتلند نوع 5 ( P.C - type V ) :
در مواقعی که مقاومت زیاد در مقابل سولفات ها مورد نظر باشد استفاده می شود.

سیمان سفید ( White Cement ) :
برای استفاده در سطح ساختمان ها و مواقعی که استفاده از سیمان های بدون رنگ با مقاومت های بالا مورد نیاز باشد. از این سیمان در تولید انواع سیمان های رنگی استفاده می شود.

سیمان سرباره ای ضد سولفات :( SR. slag Cement ) :
در مواقعی که مقاومت متوسط در مقابل سولفات ها و یا حرارت هیدراتا سیون متوسط مورد نظر است، استفاده می گردد

سیمان پرتلند - پوزولانی ( P.P.Cement ) :
در ساختمان های بتنی معمولی و بیشتر در مواردی که مقاومت متوسط در مقابل سولفات ها و حرارت هیدراتاسیون متوسط مورد نظر باشد استفاده می شود.

سیمان پرتلند - آهکی ( P.K.Z.Cement ):
این نوع سیمان در تهیه ملات و بتن در کلیه مواردی که سیمان پرتلند نوع 1 به کار می رود قابل استفاده است. دوام بتن را در برابر یخ زدن، آب شدن و املاح یخ زا و عوامل شیمیایی بهبود می دهد.

سیمان بنائی ( Masonry Cement ) :
برای استفاده در مواقعی که ملات بنائی با مقاومت های کمتر از سیمان پرتلند نوع 1 مورد نیاز است.

سیمان نسوز 450 ( Rf Cement 450 ) :
حاوی بیش از 40% Al2O3 با اتصال هیدروکسیلی و فازهای کلسیم آلومینات، برای مصرف به عنوان ماده نسوز در صنایع حرارتی استفاده می شود.

سیمان نسوز 500 ( Rf Cement 500 ) :
حاوی بیش از 70% Al2O3 با اتصال هیدروکسیلی و فازهای CA2,CA برای مصرف به عنوان ماده نسوز با درصد خلوص بالا در صنایع حرارتی و آتمسفرهای CO.H2 به کار می رود.

سیمان نسوز 550 ( Rf Cement 550 ):
حاوی بیش از 80% Al2O3 با اتصال هیدروکسیلی و آلومینات کلسیم به عنوان ترکیب اصلی، دارای نسوزندگی و خواص ترمومکانیکی بالا و کاربردهای ویژه نسوز مانند آتمسفرهای احیاء هیدروژن.

سیمان های چاه نفت:
این سیمان ها برای درزگیری چاه های نفت به کار می روند. عمده این نوع سیمان ها دیرگیر بوده و در برابر دماها و فشارهای بالا مقاوم می باشند. این سیمان ممکن است در حفره چاه های آب و فاضلاب نیز به مصرف برسد.

سیمان های پرتلند ضد آب:
این سیمان به رنگ سفید، خاکستری تولید می شود. این نوع سیمان، انتقال مویینه آب را تحت فشار ناچیز یا بدون فشار، کاهش می دهد ولی جلوی انتقال بخار آب را نمی گیرد.

سیمان های با گیرش تنظیم شده:
سیمان با گیرش تنظیم شده به گونه ای کنترل و ساخته می شود که می تواند بتنی با زمان های گیرش از چند دقیقه تا یک ساعت تولید کند.

سیمان های رنگی:
این سیمان ها بیشتر جنبه تزئینی و آرایشی دارند و در نماسازی سیمانی و تولید بتن نمادار به مصرف می رسند.

منبع : ماهنامه علمی - تخصصی سیمان

نوع سیمان پرتلند	کاربرد
I	پرتلند معمولی
II	پرتلند اصلاح‌شده (دارای مقاومت متوسط در برابر سولفات‌ها)
III	پرتلند زودگیر (دارای استحکام اولیه بالا)
IV	پرتلند با گرمازایی کم (دارای گرمای هیدراتاسیون پایین)
V	پرتلند مقاوم در برابر سولفات (دارای مقاومت خوب در برابر سولفات‌ها)
IA	نوع ۱ به همراه عامل هوادهنده
IIA	نوع ۲ به همراه عامل هوادهنده
IIIA	نوع ۳ به همراه عامل هوادهنده

......................................................................................................................................................................

اثرات منفی سدها

آیا سدها اثرات منفی هم دارند؟ نه تنها تالاب‌ها و دریاچه‌ها (مثلاً دریاچه‌ی ارومیه) با سدسازی بر روی رودخانه‌های ورودی، شورتر می‌شوند و رو به زوال می‌روند، بلکه حتی گاه دریاها نیز دچار مشکل می‌شوند: کم شدن آب شیرین ورودی به خلیج فارس ـ در کنار دیگر عوامل ـ سبب شورتر و آلوده‌تر شدن آب این دریا و در نتیجه، کم شدن جمعیت ماهیان و آسیب‌دیدن زندگی مردمی که وابسته به صید هستند، شده است. سدها از نظر طول عمر مفید و پایداری در بهره‌سانی به جوامع انسانی، در قیاس با روش‌های دیگر بهره‌برداری از آب، فایده‌ی کم‌تری دارند. استفاده از آب در امتداد رودخانه‌ها، و در پایین‌ترین بخش‌های آن (مصب‌ها، تالاب‌ها، خورها) یا پخش سیلاب‌ها در دشت و هدایت این آب‌ها به سفره‌های زیرزمینی (آب‌خوان داری‌) که شیوه‌های دیرینه‌ی بهره‌برداری از آب شیرین هستند، در کنار ارتقای روش‌های آبیاری و صرفه‌جویی، می‌تواند شکل پایدارتری را از زیست هماهنگ با محیط برای انسان رقم زند.

عمر مفید سدها معمولاً زیر صد سال است، اما رودها، تالاب‌ها و سفره‌های زیرزمینی، عمر هزاران ساله دارند. در ایران که فرسایش خاک، به دلیل نابودی پوشش گیاهی مرتعی و جنگلی، بسیار بالا است، عمر مفید سدها به دلیل انباشته شدن رسوب، حتی کم‌تر از آن چیزی است که سازندگان آنها پیش‌بینی کرده‌اند. مثلاً برای سد سفیدرود، یک عمر هشتاد ساله با ظرفیت 8/1 میلیارد مترمکعب پیش‌بینی شده بود، اما پس از چهل سال، حدود 600 میلیون مترمکعب از حجم آن/یعنی به اندازه‌ی سه برابر حجم سد امیرکبیر) انباشته از گل و لای شده است. مقام‌های رسمی مسئول در بخش کشاورزی و آبیاری کشور (در برآوردی که خوش‌بینانه به نظر می‌رسد) می‌گویند که سالانه در حدود یک درصد از حجم مخازن سدها با رسوب پر می‌شود. با این حساب، با در نظر داشتن تعداد سدهای کشور، می‌توان گفت که فقط با جلوگیری از فرسایش خاک و احیای جنگل‌ها و مراتع کشور، درواقع هر سال به اندازه‌ی یک یا دو سد به ذخیره‌ی آبی خود کمک خواهیم کرد. تازه، این به جز کمکی است که پوشش گیاهی، به جذب اب در خاک و افزایش رطوبت محیط، می‌کند. سدها، مشکلات دیگری هم می‌سازند: به گفته‌ی مدیرکل امور عشایری خوزستان، آب‌گیری سد کارون 3 دریاچه‌ای به طول 60 کیلومتر به وجود آورده که نتیجه‌ی آن زیر آب رفتن هزاران هکتار اراضی کشاورزی، مراتع و خانه‌های مردم بوده است، و در طراحی این سد هیچ فکری برای مالکان عرفی منطقه نشده است (میراث خبر 12/5/84). با از میان رفتن مراتع و جنگل‌هایی که به زیر آب می‌روند، فشار بهره‌برداران این نواحی، به نقاط دیگر منتقل می‌شود، یا دام‌داران و کشاورزان این مناطق، به حاشیه‌نشین شهرها بدل می‌شوند. در ایران، تا یکی دو سال اخیر، در برنامه‌های سدسازی هیچ توجهی به میراث فرهنگی و محوطه‌های تاریخی که به زیر آب می‌روند، نشده است. با آب‌گیری سد کارون 3 بسیاری از آثار باستانی ایذه، از جمله کاروانسرای 700 ساله‌ی خار سیاه دون (و بی‌شمار آثار ناشناخته و کم شناخته شده‌ی دیگر) به زیر آب رفتند. در پروژه‌ی سد سیوند هم آثار بسیاری می‌رفت که به کلی نابود شود، اما توجه سازمان‌های غیردولتی و مطبوعات به موضوع (با توجه به نزدیک بودن محل پروژه به آثار بی‌نظیر تخت جمشید و پاسارگاد) توانسته آب‌گیری سد را به تاخیر اندازد تا شاید گروه‌های پژوهشی بتوانند بخشی از میراث منطقه را نجات دهند. اما در ده‌ها برنامه‌ی سدسازی دیگر هیچ برنامه‌ی شناسایی آثار تاریخی و عملیات نجات‌بخشی میراث فرهنگی انجام نشده است. در آذربایجان، در جریان عملیات ساخت سد سهند پل ایلخانی گوچینلو تخریب شده و 9 محوطه‌ی باستانی در خطر غرق شدن است، در خوزستان، سد رامهرمز باعث نابودی سد باستانی جره خواهد شد؛ در فارس، سد ملاصدرا محوطه‌های باستانی مطالعه نشده‌ای را به زیر آب برده یا خواهد برد (روزنامه‌ی ایران 27/12/84).

از عوارض دیگر سدسازی، تخریب گسترده‌ای دامنه‌های کوهستانی در جریان خاک‌برداری و جاده‌سازی و احداث تاسیسات دیگر است. نمونه‌ی کوچک اما بارز در این زمینه، پروژه‌ی سد و نیروگاه سیاه‌بیشه در جاده‌ی چالوس است. در این پروژه، در چند کیلومتر از امتداد جاده، می‌توان شیب‌های سابقاً جنگلی و مرتعی را دید که به کلی مخروبه و مبدل به دامنه‌های پوشیده از خاک سست و بی‌گیاه شده است. سدها، مسیر مهاجرت پاره‌ای از ماهیان را که برای تخم‌ریزی از دریا به رودخانه می‌آیند، می‌بندند و به این ترتیب نسل آنها را رو به انقراض می‌برند. همچنین، اکوسیستم پایین دست سد به علت کم شدن یا قطع جریان آب، ونیز به دلیل باز کردن گاه به گاه دریچه‌های زیرین سد (برای رسوب‌زدایی) به شدت آسیب می‌بیند. خلاصه آن که برنامه‌های سدسازی، از فعالیت‌هایی‌هستند که محیط زیست را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهند. مطالعه‌ی بوم‌شناختی همه جانبه، در نظر گرفتن منافع بهره‌برادران سنتی مسیر رودخانه، توجه به منافع اقتصادی درازمدت به جای پاسخ دادن به نیازهای فوری یک منطقه، نظرخواهی از سازمان‌های زیست محیطی پیش از شروع پروژه، و باز گذاردن راه دسترسی به اسناد ارزیابی زیست محیطی طرح برای سازمان‌های غیردولتی، می‌تواند اثرات منفی سدسازی را به حداقل برساند.
.....................................................................................................................................